اثرانگشت هم جایزالخطاست!

 


- پرونده میفیلد اگر چه روزهای سختی را برای اف.بی.آی رقم زد، اما بدون‌شک نقطه عطفی برای تحقیق و بررسی علمی در زمینه اثر‌انگشت و میزان ارزش‌گذاری آن در اعلام حکم نهایی دادگاه‌های قضایی بود. بررسی‌هایی که نشان دادند از دیدگاه علمی این اثر همیشه قابل‌استناد نیست.
مارس ۲۰۰۴ (اسفند‌ماه ۱۳۸۲): انفجار تروریستی در قطارهای شهری مادرید که بیش از ۱۹۱ کشته و ۲۰۰۰ زخمی برجای گذاشت، دنیا را به تعقیب بین‌المللی عاملان این جنایت واداشت. تنها چند روز بعد پلیس اسپانیا موفق‌شد از چند‌تایی چاشنی عمل‌نکرده که درون بسته‌ای در اطراف منطقه انفجار رها شده بودند، یک اثرانگشت ناقص را کشف کند. بلافاصله اثرانگشت مورد نظر در اختیار سایر کشورها نیز قرار گرفت و کمتر از دوماه بعد، اف.بی.آی (پلیس فدرال ایالات متحده)، براندون میفیلد، یکی از وکلای ایالت اورگان را بر پایه مطابقت اثر‌های انگشت دستگیر کرد.
تنها ۲۰ روز بعد و با دستگیری یک تبعه الجزایر که پش از این‌هم توسط پلیس اسپانیا به دلیل حملات تروریستی دیگری تحت تعقیب بود، بی‌گناهی میفیلد اثبات شد. مقایسه اثرانگشت‌ها هم نشان داد که اثر دوم با نمونه کشف‌شده انطباق بیشتری دارد. در نهایت اف.بی.آی پذیرفت که در تحلیل اثر‌انگشت نمونه، چندین مورد اشتباه سهوی مرتکب‌ شده است.
اما پرونده میفیلد به مرجعی برای تحلیل‌هایی از اثر‌انگشت تبدیل شد که می‌توانند افراد بی‌گناه را بی‌آنکه عمدی در کار باشد گناهکار جلوه دهند. البته این تنها نمونه نیست. ارین موریس، روانشناس و همکار دفتر وکلای تسخیری لوس‌آنجلس با بررسی پرونده‌های قضایی ایالات متحده در چندین دهه گذشته، موفق‌شده فهرستی ۲۵ تایی از تحلیل‌های نادرست را گردآوری کند.
مشاهدات او نشان می‌دهند تشخیص‌های قدیمی همگی بر پایه فرضیاتی بنا شده‌اند که هیچ پایه تجربی‌یی ندارند. آکادمی ملی علوم ایالات متحده (ان.ای.اس) نیز سال گذشته در گزارشی اعلام کرد، با اینکه انگشت‌نگاری حامل اطلاعات باارزشی است، اما از لحاظ علمی چندان قابل‌استناد نیست.
به گزارش نیچر، پرونده میفیلد، فهرست خطاها و این گزارش اخیر، باعث شد متخصصان انگشت‌نگاری و دولت آمریکا بخواهند حقیقت آشکار شود و به نظر می‌رسد تنها راه رسیدن به پاسخ نهایی جمع‌آوری وسیع اطلاعات و دسته‌بندی آنها باشد. به عنوان مثال در آغاز سال جاری میلادی، بخش تحقیقاتی وزارت دادگستری ایالات متحده و مؤسسه ملی دادگستری این کشور اولین برنامه جامع تحقیقاتی برای طبقه‌بندی انگشت‌نگاری‌ها-شامل نمونه‌های کامل، محو یا ناقص را – بر اساس پیچیدگی ظاهری آنها آغاز کرده‌اند تا میزان خطا در هر دسته ازریابی شود. آیتیل درور، روانشناس ادراکی دانشگاه کالج لندن که در این مطالعه شرکت داشته است، می‌گوید: «تعداد بسیار‌زیادی از این آثار مشکل‌ساز نبودند. اما اگر تنها ۱% آنها قابلیت تفکیک کافی نداشته باشند، سالانه امکان هزاران اشتباه بالقوه وجود خواهد داشت».
اثر انگشت حتی سرسخت‌ترین مخالفان انگشت‌نگاری هم به اینکه این تکنیک از دیگر روش‌های شناسایی مبتنی بر آزمایش موها، تعیین گروه خون یا هر روش دیگری مگر تعیین دی.ان.ای فرد به مرتب دقیق‌تر است، اذعان دارند. برجستگی‌ها، فرو رفتگی‌‌ها و شکل نهایی خطوط سر انگشتان درون رحم شکل می‌گیرد و مجموعه‌ای بسیار‌پیچیده از وراثت و محیط را تشکیل می‌دهد، آنقدر که حتی دوقلوهای یک‌تخمکی هم اثر‌انگشت یکسانی از خود به جا نخواهند گذاشت. به علاوه این خطوط تا پایان عمر ثابت می‌مانند و به دلیل چربی طبیعی پوست، همیشه پس از لمس، اثری از خود به جا خواهند گذاشت.
به همین دلیل چیزی که می‌تواند گمراه‌کننده باشد، باید پس از باقی‌گذاشتن اثر رخ دهد و با توجه به اینکه اغلب متخصصان انگشت‌نگاری سال‌ها آموزش دیده‌اند، به نظر می‌رسد، بیش از خطای انسانی باید نگران دستورالعمل چهار مرحله‌ای شناسایی اثرانگشت که در بسیاری از کشورهای جهان رایج است، باشیم. این دستورالعمل که ACE-V نام دارد، سرنام چهار مرحله متوالی تحلیل، مقایسه، ارزیابی و تأیید نهایی است. خط فاصله نشان می‌دهد تأیید نهایی باید توسط شخص دیگری انجام بگیرد...